به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «کارخانه مطلق‌سازی»کارل چاپک با ترجمه حسن قائمیان و مقدمه صادق هدایت در انتشارات علمی فرهنگی به چاپ چهارم رسید.

کارل چاپک نویسنده و شاعر چک با رمان «کارخانه مطلق‌سازی» در زمره یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان تخیلی قرن بیستم قرار دارد و از رمان او به عنوان یکی از آثار کلاسیک علمی_تخیلی قرار دارد. اساس رمان «کارخانه مطلق‌سازی» بر این نظریه استوار است که اگر ماشینی یافت شود که ماده را کاملاً به انرژی تبدیل کند، مطلق موجود در ماده آزاد می‌شود. چاپک از اندیشه فلسفی اسپینوزا دربارهٔ وحدت وجود بهره می‌گیرد. کتاب را می‌توان نقدی بر چگونگی پیدایش مذاهب و دخالت مذهب در زندگی انسان دانست.

«کارخانه مطلق‌سازی» در دهه سی برای نخستین بار در ایران منتشر شد و صادق هدایت از آن به عنوان نمونه‌ای دقیق از برگردان یک اثر انگلیسی به فارسی نام برده است.

 صادق هدایت در مقدمه‌اش بر این کتاب می‌نویسد: کارل چاپک یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان معاصر چکوسلواکی به‌شمار می‌رود که شهرت جهانی به‌هم رسانیده و آثارش به بیشتر زبان‌ها ترجمه شده است. چاپک در نویسندگی استعداد شگرفی نشان داده و آثار گوناگونی از قبیل داستان، افسانه، رمان، نمایشنامه و غیره از خود باقی گذاشته است که همه آن‌ها به اندازه‌ای تازگی و گیرندگی دارد که نمی‌توان این نویسنده را به آسانی در سلک یکی از دبستان‌های معمولی ادبی جای داد.

هدایت درباره چاپک ادامه می‌دهد: چاپک پیرو فلسفه پراگمانیستی می‌باشد که آمیخته با فروتنی و سادگی و بیشتر متمایل به بشردوستی و خوش‌بینی نسبی است. این نویسنده به حقایق ساده‌ای که به سود زندگی باشد و به همدردی با توده‌های گمنام می‌پردازد و از بلندپروازی و کشف حقیقت مطلق و هدف‌های غول‌آسا گریزان است. به همین مناسبت، آنچه پرمدعا و به منظر استفاده‌جویی و عوام‌فریبی است، در نوشته‌هایش بی‌رحمانه مورد طعن و طنز قرار می‌گیرد.

نویسنده بوف کور توضیح می‌دهد: چاپک ابتدا با برادر بزرگ خود، ژوزف، در نویسندگی همکاری می‌کرد و طرف‌دار سبک کلاسیک بود. ناگهان رابطه خود را با اسلوب پیشین ترک گفته، سبک ساده و شیوایی را در پیش می‌گیرد؛ یعنی زبان گفت‌وگوی چک را با زبان ادبی می‌آمیزد. ولیکن با وجود سادگی ظاهری، سبک بسیار دقیق و کارکشته‌ای را دنبال می‌کند؛ زیرا به‌خوبی می‌داند چه لغات و اصطلاحاتی را در زبان پهلوانان خود بگذارد که درخور پیشه و مقام و روحیه آن‌ها باشد.

صادق هدایت در شرح نویسنده کتاب می‌نویسد: یکی از شاهکارهای چاپک که او را به دنیا شناساند، درام خیالی R.U.R. است که حمله به امریکایی‌مآبی خشک و انتقاد از کسانی است که ایمان به ترقی علوم ماشین دارند. موضوع نمایشنامه در زمان‌های آینده می‌گذرد که کارخانه Robots برپا شده است. این لغت ساختگی در تمام زبان ها به معنی «آدم ـ ماشین» یا «آدمک خودکار» مصطلح شده. آدمک‌های نام برده فقط فاقد احساسات و خاصیت تولیدمثل هستند، وگرنه زنده و باهوش‌اند و همه خواص آدمی را دارا می‌باشند. برای رهایی بشر از شکنجه کار، مقدار زیادی از آن‌ها ساخته شده و به معرض فروش گذارده می‌شود تا بشر بتواند از قید احتیاجات مادی رسته، به عالم معنوی و تربیت اخلاقی خود بپردازد، ولیکن نتیجه معکوس می‌شود؛ زیرا همین که رنج کار برداشته شد، مردم همه به عیش و نوش می‌پردازند و زن‌ها بارور نمی‌شود. زن رئیس کارخانه دستور ساخت آدمک‌ها را می‌سوزاند تا نسلشان منقرض شود. آدمک‌ها که به دوام موقت خود پی می‌برند، شوریده و به جز معمار پیری که با آن‌ها همکاری می‌کند، همه مردم را بی‌رحمانه می‌کشند و بالاخره، به کشف راز تولیدمثل موفق می‌شوند و معمار پیر شاهد عشق‌بازی آن‌ها می‌شود. از این قرار، آدمک‌های خودکار بی‌احساسات جانشین بشر احساساتی می‌گردند.


نویسنده سه قطره خون درباره ژانر کناب می‌نویسد: رمان کارخانه مطلق سازی نیز در ردیف آثار خیالی چاپک قرار می‌گیرد و تمام مشخصات او را از خیال‌بافی افسارگسیخته علمی و جد و هزل به‌هم‌آمیخته گرفته تا اندک‌بینی افکار شاعرانه، گوشه و کنایه تلخ و مهر و دلبستگی نویسنده را برای مردم معمولی به‌خوبی آشکار می‌سازد. موضوع انتخاب شده بکر و با شیوه بسیار تازه و گیرنده‌ای پرورانیده‌ شده است.

چاپک فرض می‌کند مهندسی به اختراع دستگاهی کامیاب می‌شود که ماده را کاملا تجزیه می‌کند و به مصرف می‌رساند و به این وسیله نیروی محرکه فناناپذیر و بسیار ارزانی به دست می‌آورد. اما در اثر تجزیه ماده، «مطلق» آزاد می‌شود؛ یعنی قسمتی از پرتو الوهیت که به موجب عقیده پیروان فلسفه «وحدت وجود» در ماده زندانی شده بود رها می‌گردد. از این‌رو دستگاه نام برده خدای حقیقی و بی‌غل‌وغش را داخل در امور دنیوی می‌نماید. سپس نویسنده تفریح می‌کند که نتایج فاجعه‌انگیز این سوخت تمام‌نشدنی و مفت را در دنیای اقتصادی و اخلاقی و انسان شرح بدهد.

در نتیجه افزایش محصولات، ورشکستگی، قحطی، ناخوشی‌های واگیردار مذهبی و عرفانی و شورش پدید می‌آید و بالاخره منجر به بزرگ‌ترین جنگ‌ها می‌گردد. برخی از این پیشامدها که چاپک در بیست سال پیش تصور کرده بود، با وقایع بعد از جنگ اخیر جور در می‌آید.

ضادق هدایت بر دقت مترجم در برگردان رمان کارخانه مطلق سازی می‌نویسد: چاپک برای اینکه فرض خیالی خود را به کرسی بنشاند و آن را بقبولاند. تأثیر اقتصادی و روحانی این پیشامد را در جرگه‌های گوناگون می‌کشاند و از دریچه چشم اشخاص مختلف می‌نگرد. همچنین توضیحات تاریخی و مذهبی و سیاسی و جغرافیایی فراوان می‌دهد که مربوط به مسائل جهانی می‌شود. از این لحاظ، با اصطلاحات و لغات فنی و علمی و فلسفی روبه‌رو می‌شویم که در زبان فارسی، اغلب آن‌ها سابقه ذهنی ندارد و به همین علت، کار ترجمه را دشوار می‌کند. از لحاظ جغرافیایی در نسخه اصلی، مبدأ این پیشامد در شهر پراگ پایتخت چکوسلواکی است و چون اسم‌های خاصی که ذکر می‌شود عموما به گوش خواننده ایرانی نامأنوس است، لذا در این کتاب مترجم سبک ترجمه فرانسوی را پذیرفته که مبدأ‌ آن پیشامد را در پاریس قرار داده است. نیز ناگفته نماند که آقای حسن قائمیان با دقت و ممارست کاملی که به سرحد وسواس می‌رسد، کوشیده‌اند تا معنی کامل هر لغت و جمله را بعد از مقابله با ترجمه فرانسه و انگلیسی، به کالبد زبان فارسی دربیاورند؛ به‌طوری که می‌توان گفت این کتاب نمونه‌ای از ترجمه دقیق و صحیح آثار نویسندگان اروپایی است و در نتیجه، آقای قائمیان خدمت شایانی به ادبیات و زبان فارسی انجام داده‌اند.

کارل چاپک جدای از هنر رمان نویسی‌اش در نمایش نامه نویسی هم شهرت دارد. اولین نمایش‌نامه او نیز در سال 192 منتشر می‌شود. در جنگ جهانی اول، روزنامه‌نگاری می‌کند و از معاشران نزدیک توماش مازاریک است. چاپ نمایش نامه روبات‌های عمومی روسوم برای او شهرت جهانی به همراه دارد.

«کارخانه مطلق‌سازی»کارل چاپک با ترجمه حسن قائمیان و مقدمه صادق هدایت در انتشارات علمی فرهنگی با قیمت 12000 تومان منتشر شده است.